MODERNIZM TALKING
MODERNIZM TALKING – PLATFORMA PROMOCJI ARCHITEKTURY MODERNIZMU
Zainicjowany przez Fundację Good Culture projekt „MODERNIZM TALKING. Młodzież dla młodzieży o architekturze modernizmu” miał na celu zwiększenie świadomości młodzieży o wartościach architektury modernistycznej, w tym jej funkcjonalności, estetyce i harmonii z otoczeniem. W ramach projektu młodzież z pięciu miast w Polsce – Cieszyna, Gdyni, Kalisza, Stalowej Woli i Wrocławia – odkrywała dziedzictwo architektury modernistycznej, angażując się w jego promocję.
Modernizm na ziemiach polskich
Modernizm na ziemiach polskich rozwijał się na przełomie lat 20. i 30. XX wieku jako symbol nowoczesności i aspiracji do budowy innowacyjnego społeczeństwa. Był odpowiedzią na dynamiczny rozwój urbanistyczny i technologiczny oraz odzwierciedlał zmiany polityczne i społeczne po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Główne nurty modernizmu w Polsce:
- Ekspresjonizm – styl inspirowany formami geometrycznymi i motywami ludowymi, często nazywany „szkołą krakowską”. Przykładem jest Pawilon Polski na Wystawie Światowej w Paryżu (1925).
- Funkcjonalizm – najbardziej rozpowszechniony nurt, wyrażający ideę „forma podąża za funkcją”. Jego charakterystyczne cechy to proste bryły, płaskie dachy, pasy okienne i wolne plany.
- Monumentalizm – styl reprezentacyjny, widoczny w budynkach administracyjnych, które miały podkreślać potęgę państwa i jego modernizację.
Polskie realizacje modernistyczne wzbogacały światowe dziedzictwo tego stylu, wnosząc unikalne elementy wynikające z lokalnych inspiracji. Do języka pojęć projektantów, architektów i budowniczych weszły nowe określenia, wynikające z konstrukcji obiektów, na przykład: pilotis (słupy, filary unoszące budynek ponad powierzchnię terenu), wolny plan (eliminacja ścian nośnych dająca możliwość swobodnego kształtowania przestrzeni wewnątrz obiektu), ogrody tarasowe (płaskie dachy przekształcone w ogrody), styl okrętowy (zaokrąglone narożniki, okrągłe okna – bulaje), okno typu termometr (na klatce schodowej). Miasta takie jak Gdynia, Stalowa Wola, Kalisz czy Cieszyn stały się laboratoriami nowoczesnej urbanistyki, łącząc światowe trendy z polskimi tradycjami. Wrocław pozostając wtedy w obrębienie państwa niemieckiego jak magnes przyciągał śmiałych projektantów. Do ciekawszych realizacji architektonicznych w wymienionych miastach należą:
W Cieszynie:
- Dworzec Kolejowy – funkcjonalizm w architekturze transportowej.
- Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych – modernistyczny budynek w centralnej części miasta.
W Gdyni:
- Bank Polski – monumentalna bryła inspirowana funkcjonalizmem.
- Dom Marynarza – przykład modernizmu z motywami marynistycznymi.
- Dworzec Morski – kluczowy element infrastruktury portowej.
W Kaliszu:
- Urząd Wojewódzki – symbol odbudowy miasta po I wojnie światowej.
- Kamienice przy ul. Śródmiejskiej – przykład miejskiej zabudowy w stylu funkcjonalnym.
W Stalowej Woli:
- Gmach Dyrekcji Naczelnej – monumentalny budynek z elementami art déco.
- Osiedla robotnicze – przykład funkcjonalnego planowania urbanistycznego.
We Wrocławiu:
- Hala Stulecia – bryła hali to prekursorska forma architektoniczna.
- Osiedle WuWA – eksperymentalne osiedle robotnicze.
Dialog z architekturą
Projekt MODERNIZM TALKING stanowił platformę łączącą edukację, kulturę i nowoczesne technologie, dając młodym ludziom możliwość zaangażowania się w eksplorację i popularyzację tego unikalnego i stale inspirującego stylu architektonicznego.
W każdym z miast współpracowaliśmy z lokalnymi instytucjami, a poprzez z młodzież z tamtejszych liceów. W Cieszynie było to Muzeum Śląska Cieszyńskiego oraz młodzież z klasy 2, o profilu renowacja wnętrz, z Zespołu Szkół Budowlanych w Cieszynie, w Gdyni Muzeum Miasta Gdyni oraz młodzież z klasy 2 z III Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni, w Kaliszu z Miejska Biblioteka Publiczną imienia Adama Asnyka oraz uczniowie z klasy 3 Liceum Plastycznego, w Stalowej Woli Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego będącego Odziałem Muzeum Regionalnego oraz młodzież z klasy 2, profilu humanistycznego I Liceum Ogólnokształcącego im. Komisji Edukacji Narodowej w Stalowej Woli, we Wrocławiu Fundacja Hala Stulecia oraz licealiści z klasy 3 z Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 we Wrocławiu.
Dzięki nawiązanej współpracy instytucjonalnej dotarliśmy do regionalistów i edukatorów: pasjonatów architektury, interpretatorów dziedzictwa, edukatorów stosujących nowatorskie metody i środki wyrazu. Zrealizowane wspólnie działania obejmowały kolejno:
1. Spacery fotograficzne z regionalistą
W czasie spacerów uczniowie poznawali na przykładach budynków i budowli z własnego miasta, 5 zasad współczesnej architektury Le Corbusiera, odkrywali detale architektoniczne, takie jak bulaje, okna termometry na klatkach schodowych, cegłę klinkierową, posadzkę w gorseciki, zastosowanie lastryka, mosiężne klamki czy charakterystyczne balkony. Obyło się 5 takich spacerów:
- 10 maja 2024, Kalisz, prowadzenie Mateusz Halak;
- 29 maja 2024, Gdynia, prowadzenie Weronika Szerle;
- 10 czerwca 2024, Wrocław, prowadzenie Edyta Leszczyńska;
- 13 czerwca 2024, Stalowa Wola, prowadzenie Joanna Rybak;
- 3 października 2024, Cieszyn, prowadzenie Przemysław Czernek;
Spacery zostały poprzedzone opracowaniem tras przez regionalistów, wskazaniem i opisaniem najważniejszych obiektów modernizmu w mieście wraz z nazwiskami architektów, projektantów, budowniczych, przygotowaniem zdjęć i innych materiałów. Pozwoliły również na zebranie zdjęć obiektów i detali, których autorami byli uczestnicy spacerów.
Zdjęcia uczestników z materiałami od regionalistów stały się punktem wyjścia do kolejnego działania – warsztatów projektowania questów.
2. Warsztaty projektowania questów typu PokemonGo
Schemat zajęć warsztatowych w każdej miejscowości wyglądał identycznie. Zajęcia rozpoczęły się częścią techniczną, podczas której uczniowie poznali fiński kreator gier ActionTrack. Krótkie wprowadzenie obejmowało m.in.: moduł budowania tzw. szablonu trasy, sposoby opracowywania zadań, punktacji, typy odpowiedzi, konstrukcję odpowiedzi zwrotnych oraz tworzenie warstwy graficznej questu. Uczniowie pracowali w małych 3-4 osobowych zespołach. Pierwsze godziny pokazywały, że młodzi projektanci bardzo szybko byli w stanie opracować, uruchomić i przetestować własne miniquesty. W części merytorycznej uczniowie poznali 5 zasad Le Corbusiera, zgodnie z którymi budynek powinien zapewniać słońce, przestrzeń i zieleń, a jednocześnie być funkcjonalny, estetyczny i ekonomiczny. Otrzymali również materiały dotyczące wybranych obiektów. Następnie przeszli do opracowywania koncepcji fabularnych oraz zaproponowali zadania. Każdy z warsztatów kończyły testy w terenie. Warsztaty odbywały się w czerwcu, wrześniu i październiku:
- 12-14 czerwca 2024, Kalisz,
- 19-21 czerwca 2024, Wrocław,
- 25-27 września 2024, Stalowa Wola,
- 3-5 października 2024, Cieszyn,
- 11-12 października 2024, Gdynia.
Jak twierdzili uczestnicy warsztatów, nie brakowało też kreatywnej nauki:
Fajne doświadczenie, bo ja osobiście nie miałem doświadczenia z projektowaniem gier i nauczyłem się trochę (Kacper, Gdynia).
Kamienice, kojarzą się ze współczesną blokową architekturą. Te zbudowane kiedyś są schowane. Dzięki grze staną się bardziej widoczne i ludzie dowiedzą się, że taka, a nie inna historia miała tu miejsce (Szymon, Kalisz).
Podczas grania poznaje się poboczne uliczki. Wpływa to na zapamiętywanie miasta. Czułam się dobrze wymyślając te zadania o cegle klinkierowej, termometrach i bulajach (Ola, Stalowa Wola).
Fajnie, że mogłam stworzyć coś nowego, co pomoże innym lepiej poznać Cieszyn (Natalia, Cieszyn).
Dla mnie projektowanie gry o architekturze było wyzwaniem, ale dało też satysfakcję, gdy testowałem zadania na osiedlu WUWA (Michał, Wrocław).
3. Premiery questów wraz z lekcjami pokazowymi dla nauczycieli
Jako efekt warsztatów w każdym z 5 miast powstała unikalna gra fabularna. W Cieszynie historia skupiła się na zjawiskach paranormalnych zakłócających porządek architektoniczny. W Gdyni gracze wcielili się w młodego architekta, wciągniętego w tajemnicze intrygi związane z monumentalnym projektem Bazyliki Morskiej. W Kaliszu fabuła koncentrowała się na ratowaniu miasta przed siłami nadprzyrodzonymi ukrywającymi się w modernistycznych budynkach. Stalowa Wola stała się areną poszukiwań stalowego ogniwa, a we Wrocławiu gracze współpracowali z duchem Maksa Berga w poszukiwaniach Kryształowej Kuli Modernizmu.
Na premiery questów zostali zaproszeni rówieśnicy młodych projektantów ze wszystkich szkół średnich w mieście wraz z nauczycielami. Były to otwarte wydarzenia konkursowe z nagrodami dla najlepszych uczestników. Odbyły się w następujących terminach:
- 25 września 2024, Kalisz,
- 27 września 2024, Wrocław,
- 30 września 2024, Stalowa Wola,
- 18 września 2024, Cieszyn,
- 23 października 2024, Gdynia.
4. Lekcje pokazowe dla nauczycieli
Po każdej z premier odbyło się spotkanie warsztatowe z nauczycielami, podczas którego omówiono scenariusze lekcji z wykorzystaniem questów. Projekt MODERNIZM TALKING spełnia wymagania podstawy programowej, łącząc edukację historyczną, artystyczną i technologiczną. Questy angażują uczniów w interaktywną formę nauki, która integruje wiedzę z różnych przedmiotów i rozwija ich kompetencje w nowoczesny sposób. Uczą spojrzenia na dzieła architektury w kontekście historycznym i kulturowym, rozwijają umiejętności pracy zespołowej i krytycznego myślenia. Podczas rozgrywek uczniowie poznają wybrane aspekty przemiany społecznej i gospodarczej II Rzeczypospolitej. Ponadto uczą się rozpoznawać style i kierunki w sztuce i architekturze XX wieku, zgłębiają terminologię związaną z architekturą modernistyczną. Na zakończenie warsztatu omówiono informacje organizacyjne dotyczące realizacji questu w wersji terenowej (GPS) i kanapowej (FLOW). Podczas spotkań nauczyciele otrzymali scenariusze w wersji wydrukowanej. Wersje do pobrania znajdują się na stronie https://modernizmtalking.pl/materialy.
5. Webinar podsumowujący
Ostatnim działaniem w ramach projektu był webinar dla edukatorów i nauczycieli, podczas którego założenia projektu i jego przebieg, partnerów, rezultaty projektu, a także powiązanie projektu z podstawą programową dla szkół średnich oraz scenariusze lekcji z wykorzystaniem questu przedstawiła Alicja Krawczyńska z Fundacji Good Culture. W webinarze wzięły udział również regionalistki i edukatorski Panie Joanna Rybak i Marta Grdeń z Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego w Stalowej Woli oraz Pani Edyta Leszczyńska z Fundacji Hala Stulecia, które przedstawiły różne propozycje narracji o dziedzictwie i działań edukacyjnych skierowanych do młodzieży.
Projekt MODERNIZM TALKING pokazał, że młodzież może być nie tylko odbiorcą, ale i twórcą dialogu z przeszłością. Projekt stworzył przestrzeń dla kreatywności, współpracy i nauki, pokazując, jak historia architektury może inspirować nowe pokolenia. To przykład, jak lokalne dziedzictwo może stać się żywą opowieścią w rękach młodych ludzi.
Projekt „MODERNIZM TALKING. Młodzież dla młodzieży o architekturze modernizmu” realizowany był przez Fundację Good Culture z dofinansowaniem ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
MATERIAŁY DO POBRANIA